IRIB World Service

درقسمت سوم برنامه «انتخابات قرن در ترکیه» رویکرد ائتلاف مخالفان در انتخابات آتی ترکیه بررسی می گردد

اغلب متخصصان حوزه سیاست در ترکیه، کمال قلیچداراوغلو،(Kemal Kılıçdaroğlu) رهبر حزب جمهوریخواه خلق را معمار اصلی ائتلاف شش گانه ترکیه می دانند. قلیچداراوغلو سیاستمداران منتقد و حتی کسانی که پیشتر با اردوغان همفکر و هم حزبی بودند را توانسته دریک گروه جدید گرد آورد.

این تجربه سیاسی، در جریان انتخابات 2018 میان جمهوری خلق و حزب خوب که سعادت نیز از آنها حمایت کرد، آزموده شده بود. دوسیاستمدار صاحب نام یعنی احمد داوود اوغلو ( Ahmet Davutoğlu) وعلی باباجان (Ali Babacan) که هریک پیشتر در خط فکری اردوغان بودند با تشکیل حزب جدید به جمع مخالفان وی پیوسته اند. مهم ترین شعار و وعده انتخاباتی ائتلاف شش گانه گذار و یا بازگشت به نظام پارلمانی است.

شش حزب اپوزیسیون ترکیه موسوم به ائتلاف شش گانه در نشستی عمومی در 28 فوریه 2022 مانیفست مشترکی را امضاء کردند. در این سند بر لغو سیستم ریاست جمهوری و بازگشت به نظام پارلمانی و بازگرداندن حاکمیت قانون و آزادی‌های مدنی تحت عنوان نظام پارلمانی «مقتدر» تاکید شده است. رهبران شش حزب ائتلافی از مارس 2022 به طور منظم نشست های ماهیانه و هر بار در مقر یکی از احزاب برگزار و در این نشست ها با ایجاد کمیسیون هایی برای پیشبرد نقشه راه قبل و پس از برگزاری انتخابات توافق کرده اند. این کمیسیون ها شامل کمیسیون امنیت انتخابات، کمیسیون اصلاحات قانون اساسی، کمیسیون اصلاحات نهادی برای دوره پس از انتخابات و همچنین کمیسیون نظارت بر ایجاد یک راهبرد ارتباطی، می شود.

یکی از ابتکارات احزاب شش گانه ارائه پیش نویس اصلاح قانون اساسی ترکیه است که پس از بررسی های کارشناسی همه جانبه و با عنوان «برای ترکیه فردا» اعلام و در نشست نهایی اواخر نوامبر 2022 متن آن منتشر شد. این پیش نویس پیشنهادی در 84 ماده و اصلاحاتی در 9 فصل در 156 صفحه تدوین و ارائه شد. باید گفت، مهم ترین موارد پیشنهادی اصلاحی براساس اظهارنظر مسئولان ارشد اعضاء ائتلاف شش گانه مورد اشاره قرار می گیرد که هریک به یک جنبه از مواد پیش نویس پرداخته اند.

حزب جمهوریخواه خلق در زمره اولین و قدیمی ترین حزب سیاسی ترکیه و رقیب اصلی حزب عدالت و توسعه و دومین جریان قدرتمند حزبی در پارلمان ترکیه است. کمال قلیچداراوغلو رهبر این حزب تلاش های دامنه داری برای ایجاد ائتلافی مؤثر از احزاب و رهبران سیاسی و اقتصادی سرشناس ترکیه برای انتخابات 14 می 2023 انجام داد. قلیچداراوغلو در نهایت در فوریه 2022 موفق به تشکیل ائتلاف شش گانه شد. وی از حقوق شهروندی برابر در ترکیه و به ویژه برای دو گروه قومی و مذهبی یعنی کردها و علویان حمایت می کند.

قلیچداراوغلو از منتقدین اصلی سیاست و برنامه های اردوغان در یک دهه رهبری جمهوری خلق بوده است. به ویژه در جریان همه پرسی قانون اساسی 2017 تلاش های کمال قلیچداراوغلو و مرآل اکشنر(Meral Akşener) رهبر حزب خوب که همان زمان از حزب ملی گرای حرکت ملی جدا شده بود، نزدیک بود همه پرسی را با شکست مواجه کند .

حزب خوب به رهبری خانم مرآل آکشنر به همراه همفکران راست گرا جریان جدیدی در ملی گرایی در ترکیه به راه انداخت. این حزب در اکتبر 2017 و پس از آنکه حزب حرکت ملی در اقدامی غافلگیرانه تغییر مشی سیاسی داد و با حزب عدالت و توسعه حزب اصلی رقیب خود وارد ائتلاف سیاسی شد، از «دولت باغچه لی » جدا شد و با نام «حزب خوب» نمایان شد. شعار محوری این حزب «یک ترکیه خوب» است و در مانیفست حزب اهداف و اصول آن مبتنی بر نگاهی ملی گرایانه تدوین شده است.

سعادت یک حزب ریشه دار سیاسی اسلامی در ترکیه است که مشی سیاسی آن از همان ابتداء شکل گیری در سال 2001 با همتایان و هم خانواده اسلامی خودشان یعنی عدالت و توسعه، متفاوت بوده است. این حزب بیشتر از سوی جریان های اسلامگرای محافظه‌کار ترکیه حمایت می‌شود. سعادت و عدالت و توسعه در سال 2001 پس از ممنوعیت حزب اسلامگرای فضیلت توسط دادگاه قانون اساسی انشعاب یافتند. این حزب از زمان تاسیس تاکنون نتوانسته است که به پارلمان راه یابد، اما در میان اسلامگراهای سنتی دارای پایگاه بسیار قوی و تثبیت شده است. در برنامه حزب سعادت به جنبه های تنوع قومی و مذهبی ترکیه توجه شده است.

حزب دموکراسی و پیشرفت ماه مارس 2020 اعلام موجودیت کرد. این حزب یکی دیگر از اعضاء ائتلاف شش گانه است و پیش از آنکه در چارچوب رویکرد های حزب شهرت داشته باشد، به خاطر رهبری این حزب علی باباجان و پیشینه سیاسی وی شناخته می شود. بابا جان، برای سالیان طولانی در لیست همفکران اردوغان قرارداشت. وی بین سال های 2002 تا 2015 یکی از اعضاء کابینه حزب عدالت و توسعه بود. آخرین سمت او معاون نخست وزیر و مسئول اقتصاد بود. باباجان، به هنگام اعلام تاسیس حزب دموکراسی و پیشرفت با نام مخفف «دوا»( Deva) که در زبان ترکی به معنی درمان است، گفته بود:« ترس بر سیاست ترکیه حاکم شده است و این رویکرد مشکل اصلی در مقابل برنامه ریزی آینده برای یک کشور توسعه یافته تر است».

حزب آینده یکی دیگر از ائتلاف شش گانه علیه حزب حاکم عدالت و توسعه است و از ضرورت بازگشت نظام پارلمانی در ترکیه دفاع می کند.

«آینده روشن و متعلق به ترکیه است.» این عبارت شعار محوری حزب آینده است. احمد داوود اوغلو از همفکران بسیار نزدیک و مشاور رده بالایی برای اردوغان بود. وی  در پست های وزارت خارجه و سپس نخست وزیری ترکیه به اعضاء مهم و تاثیرگذار حزب عدالت و توسعه تبدیل شد. اما با بروز اختلاف در خصوص نحوه نگرش به تحولات منطقه ای و تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی، داووداوغلو نیز از اردوگاه اردوغان دور و به زودی به یکی از منتقدانش تبدیل شد. هنگامی که اردوغان پس از کودتای نافرجام 2016 فضای سیاسی ترکیه را بسته ترکرد، اعتراض ها افزایش یافت و سپس تصمیم رئیس جمهوری ترکیه برای تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی صف مخالفان را منسجم تر کرد. در این زمان، احمد داوود اوغلو مبارزه سیاسی را در حزبگرایی مناسب دید و حزب آینده را در دسامبر ۲۰۱۹ تشکیل داد.

حزب دموکرات یکی از احزاب قدیمی ترکیه است. رهبر کنونی این حزب گلتکین اویسال (Gultekin Uysal)است. این حزب در سال 1946 از میان اعضاء انشعابی حزب جمهوریخواه خلق تشکیل شد که از زمان تأسیس آن در سال 1923، ترکیه را تک حزبی اداره می کرد. جلال بایار (Celal Bayar) و عدنان مندرس (Adnan Menderes ) دو سیاستمدار مشهور با هدف ایجاد سیستم چند حزبی در ترکیه حزب دموکرات را تأسیس کردند و این حزب به سرعت مورد اقبال مردم قرار گرفت و در انتخابات 1950 به پیروزی رسید. این دومین بار است که حزب دموکرات وارد ائتلاف انتخابات می شود.

دکتر احمد کاظمی کارشناس ارشد مسایل ترکیه در مصاحبه با خبرگزاری فارس در خصوص تاسیس ائتلاف شش گانه مخالفان موسوم به ائتلاف ملت می گوید : 

مخالفان حزب عدالت و توسعه به ائتلاف انتخاباتی زده‌اند که در طول تاریخ جمهوری ترکیه بی‌سابقه است. شعارهایی که «ائتلاف شش‌گانه» یا «ائتلاف ملت» مطرح می‌کنند، علاوه بر وعده‌های اقتصادی، شامل ضرورت اصلاح و بازنگری در سیاست‌های خارجی ترکیه به ویژه در بعد منطقه‌ای است. تقریباً تمام سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه چه سیاست‌هایی که این کشور در طول یک دهه اخیر یعنی؛ از سال ۲۰۱۱ در غرب آسیا  از جمله در سوریه و عراق دنبال کرده و چه سیاست‌هایی که در قفقاز در قالب «دالان تورانی ناتو» و همچنین علیه یونان و اتحادیه اروپا و بحث قبرس داشته، به شدت از سمت مخالفان مورد انتقاد گرفته است. تمرکز رقبا، بر روی این بخش از سیاست‌های حزب «عدالت و توسعه» نشان می دهد که افکارعمومی ترکیه نسبت به این سیاست‌ها انتقاد دارند. در نتیجه احزاب مخالف تلاش می‌کنند با انتقاد از رویکردهای سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه و دادن وعده بازنگری در سیاست های منطقه ای، آرای مردم را به سمت خود هدایت کنند. 

ترکیه در ژوئن سال 2023 شاهد همزمان دو انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری خواهد بود  رقابت انتخاباتی سال 2023 میلادی برای اغلب احزاب ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است. اما برای حزب عدالت و توسعه، این رقابت، مبارزه ای پیچیده است که می تواند تعیین کننده حیات و ممات این حزب قدیمی باشد.