IRIB World Service

دراین قسمت برنامه «انتخابات قرن در ترکیه» وضعیت ائتلاف شش گانه و رویکرد احزاب کُردی به انتخابات بررسی می گردد

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی 14 می 2023 ترکیه هریک از مدعیان قدرت روایتی متفاوت از حکومتداری و آینده ترکیه ارائه می دهند. کارشناسان سیاسی  چندگونگی گرایش ها و دیدگاه ها در میان ائتلاف شش گانه موسوم به ائتلاف ملت را چالشی پایدار توصیف می کنند. با وجود این، چهره هایی از سکولار تا اسلامگرا و از چپ تا راست و از ملی گرا تا محافظه کار در یک ائتلاف بی سابقه در تارخ جمهوری ترکیه گرد هم آمده اند و مشترکا به فکر شکست حزب حاکم در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی آتی هستند.

حزب حاکم عدالت و توسعه در چهار موضوع شامل تلاش مشترک برای پایان دادن به بحران اقتصادی، بازگشت نظام سیاسی از ریاستی به پارلمانی، پایان دادن به اقتدارگرایی اردوغان و بازنگری در سیاست خارجی نامتوازن آنکارا اشتراک نظر دارند. آنها بارها اعلام کرده اند که با هدف مشترک، پایان به زمامداری اردوغان، ائتلاف شش گانه را تشکیل داده اند.

چالش اصلی میان احزاب مخالف با ائتلاف جمهور متشکل از عدالت و توسعه و حزب پان ترکیستی حرکت ملی، بر سر تغییرات چند سال پیش قانون اساسی ترکیه در تبدیل نظام پارلمانی به ریاستی و افزایش اختیارات رئیس جمهوراست. مخالفان اصلاح قانون اساسی در 2017 بر سر اصل تغییر نظام سیاسی این کشور از سیستم پارلمانی به ریاستی هم رای شدند. همان زمان گروهی به رهبری مرال آکشنر از حزب حرکت ملی جدا شدند و حزب خوب را تشکیل دادند. این حزب در انتخابات 2018 به همراه جمهوری خلق، حزب سعادت و دموکرات ائتلاف ملت را تشکیل دادند. اکنون هم دامنه اختیارات و هم شیوه رفتار و حکمرانی اردوغان در مسند ریاست جمهوری محل مناقشه احزاب مخالف است.

همه احزاب شش گانه به دلیل اجماع در لزوم مقابله با پ ک ک، از عملیات های برون مرزی ترکیه در عراق و سوریه که به عنوان عملیات علیه تروریسم نام دارد، حمایت کرده اند، اما آنها منتقد سیاست های منطقه ای ترکیه از جمله در خصوص دولت قانونی بشار اسد هستند. حزب جمهوری خلق، بارها از سیاست دولت اردوغان در استقرار نیروهای شورشی و تکفیری ضد دولت سوریه در داخل ترکیه و ارسال تجهیزات جنگی برای آنها انتقاد کرده است.

یک عامل مهم که کم تر مورد توجه قرار گرفته، ماجراجویی های منطقه ای ترکیه و گسترش جنگ پرهزینه در مناطق همجوار است. احزاب مخالف، دوری ترکیه از غرب را نامناسب می دانند و تعلیق مذاکرات ترکیه با اتحادیه اروپا را نمره منفی در کارنامه حزب عدالت و توسعه، توصیف می کنند.

گرایش های متفاوت ائتلاف شش گانه از اسلامگرای سنتی تا ملی گراهای نواندیش و احزاب تکنوکرات اولین چالش پیشروی آنها حتی پس از پیروزی احتمالی آنها در انتخابات است. انتقاد اساسی که به این ائتلاف وارد کرده اند، اینکه هنوز به وحدت گفتمانی کاملی نرسیده و نقشه راه و سیستم مدیریت توافقی که از آن سخن می گویند، مدل تجربی ندارد.

منتقدان کمال قلیچداراوغلو و متحدانش می گویند، بسیاری از رای دهندگان کنونی، ترکیه دهه 1990 را به یاد نمی آورند، اما آنها باید این واقعیت را در نظر بگیرند که درآن برهه قدرت میان هفت ائتلاف مختلف حکومتی در بین سال‌های 1991 تا 2002 دست بدست شد. دوران سخت و دشواری که، فرماندهان نظامی ترکیه در سال 1997، با کودتای سفید اولین تجربه حکومتداری اسلامگرایان را به شکست کشاندند و دولت های ائتلافی بعدی هم اغلب به دلیل فساد و سیاستگذاری ضعیف اقتصادی، کشور را در بحران مالی فرو بردند که منجر به پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات در نوامبر 2002 شد.

یکی ازانتقادهای جدی که چند ماه پیش به ائتلاف شش گانه مطرح شد، تاخیر در معرفی نامزد ریاست جمهوری بود، اما متخصصان سیاسی این تصمیم ائتلاف را هوشمندانه تلقی می کنند. زیرا فضای ترکیه در ماه های منتهی به انتخابات و با توجه به زیرکی سیاسی اردوغان که از هر فرصتی برای به چالش کشاندن رقبا استفاده می کند، امنیتی تر شده است.

یکی از چالش های اصلی ائتلاف شش گانه تا آغاز سال 2023 تصمیم گیری و توافق جدی بر سر انتخاب فردی مورد قبول برای نامزدی پست ریاست جمهوری بود اما اجماع ائتلاف شش گانه در معرفی کمال قلیچدار اوغلو به عنوان نامزد این ائتلاف برای انتخابات ریاست جمهوری، وحدت نظر در این ائتلاف را به اثبات رساند و خوشبینی ها را در جامعه ترکیه به آن افزایش داد.                                             

 رجب طیب اردوغان در گذشته از پیشینه مذهبی کمال قلیچداراوغلو،(Kemal Kılıçdaroğlu) رهبر حزب جمهوریخواه خلق برای تحریک رای دهندگان محافظه کار علیه حزب وی استفاده کرده است. زیرا، ریشه های علوی قلیچداراوغلو ممکن است توانایی او را در کسب نظر رای دهندگان سنتی سنی مذهب را کاهش دهد. با قطعی شدن نامزدی کمال قلیچداراوغلو، حمله هواداران حزب عدالت وتوسعه به وی از این منظر افزایش یافته است. علاوه بر این، آنها همچنین مدعی هستند که قلیچداراوغلو تجربه کاری دولتی ندارد و از تخصص کافی در حوزه های اقتصاد، سیاست خارجی و حقوق برخوردار نیست و نتوانسته است که یک برنامه جامع یا یک تیم سیاسی قوی را تنظیم و معرفی کند.

چند ماه پیش قلیچداراوغلو و همفکران وی که به امکان مذاکره با دموکراتیک خلق ها فکر می کنند با چالش موضعگیری های تند خانم مرال آکشنر(Meral Akşener) روبرو شدند که گفته بود: «ما سر میزی که کردهای «ه د پ» باشند، نخواهیم نشست». این جملات برای این حزب کردی نیز قابل تحمل نبود. بطوریکه عبرو گونای، (Ebru Gunay) سخنگوی دموکراتیک خلق ها در واکنش به این اظهارات گفته بود: «هیچ عضوی از «ه د پ» سر میز شما نخواهد آمد و حتی در کافی شاپی که در آن نشسته باشید، هرگز چای نمی نوشد».

این در شرایطی است که با نزدیک شدن به موعد انتخابات، حمایت احزاب و جریان های کردی از ائتلاف مخالفان موسوم به ائتلاف ملت در مقابل اردوغان مشهود شده است و این موضوع  حزب عدالت وتوسعه را با چالش جدی مواجه ساخته است. 

حزب دموکراتیک خلق ها در سال 2012 تأسیس شد و از مهم ترین حزب کردهای ترکیه محسوب می شود. این حزب در انتخابات 7 ژوئن 2015 حدود 13 درصد از آراء و 80 کرسی را به دست آورد و در مقابل حزب اردوغان اکثریت مورد نیاز خود را از دست داد. درنتیجه پارلمان معلق شد و بار دیگر انتخابات اول نوامبر 2015 و این حزب توانست از آستانه 10 درصد عبور  و حدود 60 نماینده وارد پارلمان ترکیه کند. شرایط برای دموکراتیک خلق ها در انتخابات محلی 2019 سخت شد و از 65 شهردار که برای شوراهای محلی انتخاب شدند، تعداد کمی توسط  ساختارهای ترکیه تائید و در پست‌هایشان باقی ماندند. پس از آن بیش از 15 هزار عضوفعال این حزب بازداشت شدند. صلاح الدین دمیرتاش (Selahattin Demirtaş) رئیس مشترک پیشین حزب دموکراتیک خلق ها نیز زندانی است.

 کردها در ترکیه نزدیک به 20 درصد جمعیت این کشور را تشکیل می دهند که عمدتا در مناطق جنوب شرقی و برخی از شهرهای بزرگ ترکیه همچون استانبول ساکن هستند. در بررسی روند تاریخ جمهوری ترکیه به دلیل رویکردهای پان ترکیستی، همواره تقابلی خشونت آمیز بین دولت و گروه های کرد در این کشور برقرار بوده است و از دهه 1980 با تشکیل حزب کارگران کردستان ترکیه موسوم به (پ ک ک) که آنکار آن را گروه تروریستی می داند، درگیری دولت با عناصر این گروه به خارج از مرزهای ترکیه در سوریه و شمال عراق کشیده شده است. اما غیر از این گروه غیر قانونی، احزاب کردگرای مختلفی در ترکیه تاسیس و ممنوع کار شده و باز در نام دیگری فعالیت خود را آغاز کرده اند. یکی از این احزاب که هم اکنون در پارلمان نماینده دارد، حزب دموکراتیک خلق ها (Halkların Demokratik Partisi- HDP) موسوم به «ه د پ» است. چگونگی تعامل این حزب با دیگر گروه های سیاسی ترکیه در انتخابات ریاست جمهوری در مه 2023 مهم و تاثیرگذار است.

در آستانه انتخابات 14 می 2023  ائتلاف احزاب کرد ترکیه موسوم به «کار و آزادی» با صدور بیانیه‌ای به شکل رسمی حمایت خود را از «کمال قلیچدار اوغلو» رئیس حزب «جمهوری خواه خلق» و رقیب اصلی رجب طیب اردوغان در انتخابات پیش رو اعلام کردند. در این ائتلاف علاوه حزب دموکراتیک خلق به رهبری مدحت سنجر و پروین بولدان، حزب کارگران ترکیه به ریاست «آرکان باش»، حزب کار به ریاست «ارجمانت آکدنیز»، حزب جنبش کارگری به ریاست ارکان اوزتورک، و حزب آزادی اجتماعی به ریاست بریهان قوجا عضویت دارند. در بیانیه این ائتلاف کُردی آمده است: «با وجود سختی‌های این بحران چندجانبه، فشارهای سیاسی و انواع شرایط تبلیغاتی نابرابر، مردم ترکیه بار دیگر بر دستیابی به موفقیت در مبارزه برای نجات آینده خود در پای صندوق های رای در ۱۴ می گرد هم خواهند آمد. ما به عنوان گروهی انقلابی، دمکرات و مورد ظلم واقع شده، تحت نام اتحاد برای کار و دموکراسی گرد هم آمده‌ایم. ما حمایت خود از کمال قلیچدار اوغلو در انتخابات ریاست‌ جمهوری را اعلام می‌کنیم و در انتخابات پارلمانی تاریخی از مردم ترکیه می‌خواهیم تا به ائتلاف کار و آزادی رأی دهند».

پیش از این صلاح الدین دمیرتاش، رئیس قبلی حزب دموکراتیک خلق که هم اکنون در زندان به سر می‌برد نیز حمایت خود را از قلیچدار اوغلو اعلام کرده بود.