IRIB World Service

در قسمت اول برنامه نقش عوامل اقتصادی در چرخش آنکارا به رژیم صهیونیستی، مصر، عربستان سعودی و امارات را بررسی خواهیم کرد.

از زمانی که در سال ۲۰۰۲ اردوغان در رأس حزب عدالت و توسعه (AKP) قرار گرفت و نخست وزیر شد، سیاست خارجی ترکیه نسبت به حوزه عبری عربی دگرگون شده است. آنکارا می کوشد روابط خود با کشورهای عرب، به ویژه عربستان سعودی و امارات متحده عربی که هردو در وضعیت خوبی با اسراییل هستند و مصر؛ کشوری که آن را واداشت درحمایت خود از اسلام گراها تجدیدنظر کند؛ را متحول نماید. این چرخش در حالی صورت گرفت که تا پیش از این، حمایت از مناطق اشغالی توانسته بود تصویر رهبر اسلام گرای محافظه کار ترکیه را بهبود بخشد. در تازه ترین بازبینی، اردوغان در شرایطی که بحران اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی را در جریان و پیش رو دارد و زمان انتخابات ریاست جمهوری در 14 می ۲۰۲۳ هم نزدیک می شود، با تغییر در اولویت های خود به دنبال راه نجات جدیدی برای حزب خود می گردد. 

یکی از مهم‌ترین دلایل چرخش ترکیه به رژیم صهیونیستی، مصر، امارات متحده و عربستان سعودی، مشکلات اقتصادی موجود ترکیه از جمله افزایش سطح تورم بوده است. نرخ تورم این کشور در در سالهای اخیر افزایش یافت و در 2022 با بالاترین رقم خود رسید. چنانچه در سپتامبر 2022 به 83.45 درصد رسید که بالاترین نرخ تورم از سپتامبر ۱۹۹۸ محسوب گردید. این نرخ تورم تحت تاثیر تضعیف نرخ برابری لیر و افزایش قیمت کالاها از جمله در بخش‌های حمل و نقل، مواد غذایی و انرژی به این حد رسیده است. کسری تراز تجاری مشکل دیگر اقتصادی ترکیه است. به عنوان مثال کسری تجاری ترکیه در آگوست2022، با 159.9 درصد صعود مواجه بود. به این معنی که، نسبت صادرات بر واردات که در آگوست 2021 در سطح 81.4 درصد قرار داشت، در آگوست 2022 به 65.6 درصد افت کرد.

ترکیه به دنبال افزایش مبادلات تجاری با کشورهای عربی همانند امارات  و حوزه خلیج فارس است. صادرات ترکیه به امارات متحده در فوریه 2022 با افزایش 29 درصد نسبت به سال قبل از آن به بیش از  303 میلیون دلار رسید. در سفر اردوغان به امارات متحده در زمستان سال 2021، 13 سند همکاری بین دو کشور در حوزه‌های مختلف تجاری و بهداشتی به امضاء رسید و همچنین قرارداد ایجاد صندوق امارات متحده به مبلغ 10 میلیارد یورو برای حمایت از سرمایه گذاری در ترکیه به امضا رسید. 

از نظر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، کشورهای عربی خلیج فارس 7 درصد از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ترکیه را انجام داده‌اند. امارات متحده در دو دهه گذشته در بخش‌های مختلف اقتصاد ترکیه نظیر بخش‌های مالی، فناوری، صنعتی، ساخت و ساز، املاک و مستقلات، بهداشت و درمان و بازرگانی بیشترین سرمایه‌گذاری را انجام داده است. ثبات حاصل از تنش‌زدایی در روابط دو کشور همچنین می‌تواند شرایط را برای ورود بخش خصوصی امارات متحده به ترکیه فراهم کند.

در راستای سیاست جدید منطقه ای ترکیه، اردوغان آوریل 2022 به عربستان سعودی سفر کرد و اعلام کرد که تقویت همکاری‌ها در حوزه‌های دفاعی و مالی به نفع روابط دوجانبه این کشور با عربستان سعودی است. هدف اولیه این مذاکرات، تقویت روابط تجاری دو کشور و جلوگیری از ایجاد موانع جدید بر سر راه روابط دوجانبه عنوان شد. در باره مناسبات ترکیه و رژیم صهیونیستی با وجود تنش و تیرگی درروابط سیاسی دو طرف در دهه گذشته، اما روابط اقتصادی خود را به طور پیوسته افزایش داده‌اند. تا آنجا که طی 7 سال یعنی از سال 2016 تا 2022 حجم تجارت ترکیه و رژیم صهیونیستی با حدود 10 درصد افزایش به 6.2 میلیارد دلار رسید.

اسحاق هرتزوگ یازدهمین رئیس رژیم صهیونیستی پس از دوره ای طولانی تنش دو طرف مارس 2022 به ترکیه سفر کرد تا مقدمه ای بر عادی سازی روابط تل آویو و آنکارا باشد.حجم مبادلات بازرگانی ترکیه با رژیم اسرائیل در سال ۲۰۲۱ به ۸.۱ میلیارد دلار رسیده است. این رقم تا پایان سال ۲۰۲۲ افزایش یافت و به ۱۰ میلیارد دلار رسید. همچنین، آنکارا قصد دارد در مورد گاز مدیترانه با رژیم صهیونیستی همکاری نموده و با افزودن یک خط لوله گاز از دریا، گاز سرزمینهای اشغالی در حوزه لِویتان را به خاک ترکیه انتقال دهد. ترکیه می خواهد بخشی از این گاز را برای مصرف خود بخرد و بخشی دیگر را با استفاده از خط لوله سراسری گاز ازپیش موجود به اروپا صادر کند. شرکت زورلو هولدینگ ترکیه، درحال گفتگو با رژیم اسراییل برای ساخت یک خط لوله است که هزینه آن می تواند به ۲.۵ میلیارد دلار بالغ شود. در واقع یکی از اهداف چرخش ترکیه به سوی رژیم صهیونیستی ، که به معنای بی توجهی به آرمان فلسطین می باشد ، کسب منافع انرژی است

این مراودات در حالی انجام گرفته که صهیونیست ها، با درک  شرایط سیاسی و اقتصادی دولت ترکیه و موقعیت لرزان اردوغان و حزب او، تلاش می کنند تا به شکلی موذیانه، از ظرفیت های ترکیه به نفع اهداف شوم منطقه ای خود بهره ببرند. از طرف دیگر بحران اقتصادی، عملگرایی محض و تمرکز بر منافع کوتاه مدت اقتصادی، موجب شده که نه تنها خود حزب عدالت و توسعه، بلکه دیگر گروه های محافظه کار طرفدار اردوغان و مدعی حمایت از فلسطین، در برابر رژیم غاصب اسرائیل کوتاه بیایند.

   گالیا لیندن اشتراوس(Gallia Lindenstrauss) کارشناس امنیت ملی دانشگاه تل‌آویو،  در خصوص روابط ترکیه با اعراب و رژیم صهیونیستی می گوید: «عادی‌سازی روابط آنکارا با رژیم صهیونیستی، مصر، عربستان سعودی و امارات نشانه ضعف ترکیه است. بحران اقتصادی بر دولت اردوغان تاثیر منفی گذاشته و بر همین اساس، آنکارا در حوزه سیاست خارجی به دنبال یک راه نجات است و کوشیده است توجه افکار عمومی ترکیه به موضوعات سیاست خارجی منحرف کند. اتخاذ سیاست خارجی معتدل در قبال عربستان سعودی و امارات متحده در راستای جلب سرمایه‌گذاری بوده است.

رژیم صهیونیستی، نیز با استقبال از عادی سازی و توسعه روابط با ترکیه، اهداف سیاسی و امنیتی در سطح منطقه و از جمله اهداف موذیانه و خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران پیگیری می کند. در این راستا مقامات صهیونیستی، ادعا کرده اند که موضع گیری علیه ایران، منافع مشترکی برای ترکیه و اسرائیل به همراه خواهد داشت. اما واقعیت این است که اولاً ایران تسلط و اشراف کاملی بر تحولات منطقه دارد و دوم این که ترکیه، به خوبی به پیشینه روابط و جایگاه منطقه ایران و میزان توان و ظرفیت ایران آگاه است و می داند که حفظ منافع آنکارا در منطقه، در گرو حفظ ثبات و فهم ارزش حیاتی روابط با ایران است.